Warisan Jawi di bumi Vietnam

KONVOI Jejak Warisan Jawi 2 Jelajah Tujuh Negara bergambar dengan sebahagian penduduk Kampung Chau Phong, Vietnam.

---

“APA khabar? Dari Malaysia?” Itulah ucapan selamat datang daripada Imran Abu Bakar, 45, kepada penulis ketika berada di sebuah perkampungan Islam di Chau Phong, Vietnam.

Baru-baru ini Bernama berpeluang menyertai ekspedisi Jejak Warisan Jawi II (JWJ2) dalam misi menjejak warisan Jawi di tujuh buah negara.

Sesetengah penduduk di Chau Phong boleh berbahasa Melayu termasuk Imran, yang juga guru di Madrasah Mahmudiyah di sini.

Imran berkata, hampir 100 orang daripada kira-kira 2,000 penduduk di Kampung Masjid Nikmah boleh berbahasa Melayu.

Melayu Champa

Rancak berbual dengan Imran membuatkan seseorang merasakan seperti berada di Malaysia. Tambahan pula, penduduknya ramai yang berpakaian seperti orang Malaysia.

Kaum Hawa dengan baju kurung, berkain batik dan bertudung manakala kaum Adam ada yang berkain pelikat dan berketayap putih.

Imran memaklumkan bahawa penduduk kampung berkenaan asalnya ialah daripada masyarakat Melayu Champa.

Di bawah pemerintahan Khmer dahulu, ramai orang Melayu Champa terpaksa melarikan diri ke Kemboja.

Jadi, tidak ramai lagi orang Melayu Champa yang tinggal di sini.

PENULIS (kiri) bergambar bersama seorang penduduk kampung di hadapan batu penanda Kampung Nikmah, Chau Phong, Vietnam.

---

Pembersihan etnik oleh pemerintah terdahulu juga menyebabkan ramai generasi Melayu Champa sekarang tidak lagi pandai berkomunikasi dalam bahasa Melayu, katanya.

Sejarah dan trivia

Menurut sejarah, empayar Melayu pernah wujud dari kawasan Hue, Vietnam sehingga ke An Giang di sebelah selatan Vietnam di bawah kerajaan Champa.

Namun apabila kerajaan ini diserang, rajanya berundur ke Laos, Kemboja dan Thailand sehingga ke Kelantan dan Terengganu.

Kesan daripada pengunduran itu, wujud sebuah daerah yang juga pernah menjadi kerajaan Melayu pertama di Kemboja dan dikenali sebagai Kampung Cham dengan keluasan hampir 10,000 kilometer (km) persegi.

“Pengunduran orang Melayu Champa ini bermula sejak tahun 1,300 Masehi selepas mereka tewas dan ditindas di tangan orang Khmer.

“Pengunduran mereka ini memakan masa beratus-ratus tahun dan kerajaan Melayu pada masa itu bukan hanya satu, malah terdapat beberapa lagi kerajaan Melayu kecil di merata-rata tempat,” kata Pengarah JWJ2, Zaid Muhammad Mohd. Rais.

Zaid juga memaklumkan tentang satu trivia menarik mengenai empayar Melayu dahulu. Menurutnya, Angkor Wat di Kemboja pernah menjadi medan pertempuran empayar Melayu dan Khmer.

“Selain itu, dikatakan Wali Songo juga berasal dari kerajaan Melayu Champa, apabila Sheikh Jamalludin Kubra berkahwin dengan Puteri Kemboja yang juga orang Melayu Champa,” jelasnya.

Namun begitu, kedatangan Islam pada zaman itu tidak dapat dikenal pasti dengan jelas sama ada mereka sudah menganuti Islam atau tidak ketika zaman peperangan dahulu kala.

Bahasa dagangan

PENDUDUK Kampung Nikmah, Chau Phong di Vietnam gembira beramah mesra dengan rombongan konvoi Jejak Warisan Jawi II.

---

Walaupun bahasa Melayu dahulunya pernah menjadi bahasa dagangan, kini penggunaannya terutama tulisan Jawi semakin kurang di serata dunia termasuklah di Malaysia sendiri yang dahulunya pernah dikenali sebagai Tanah Melayu.

Antara yang dikenali ramai masih menggunakan bahasa Melayu adalah penduduk di Malaysia dan selatan Thailand, itupun dari segi komunikasi harian.

Namun, tidak disangka, penggunaan bahasa Melayu di Kampung Masjid Nikmah itu bukan sahaja digunakan dalam komunikasi, malahan dalam sistem pendidikan mereka.

“Di sini, tak ramai yang boleh cakap Melayu, adalah dalam 100 orang. Kebanyakan yang boleh cakap Melayu pun disebabkan mereka belajar agama ataupun mengajar,” kata Ghazali Ahmad, Pengetua Madrasah Azhar di kampung itu.

Tambahnya, buku agama dalam tulisan Jawi banyak digunakan dalam pembelajaran agama harian generasi lama ataupun baharu.

“Ada kira-kira 300 hingga 400 buah buku yang kebanyakannya hasil tulisan Sheikh Al-Fatani dan lain-lain. Secara tak langsung, apabila membaca dalam Jawi, kami boleh berbahasa Melayu,” katanya.

Antara buku tulisan Jawi yang digunakan ialah Sabilil Muhtadin, Faridatul Faraid, Hidayatus Salikin dan Furu'il Masail.

Belajar sehingga ke Malaysia

JEJAK JAWI adalah antara buku agama tulisan Jawi yang digunakan bagi tujuan pembelajaran agama.

---

Keinginan untuk mendalami ilmu agama juga membawa mereka ke Malaysia.

Difahamkan Ghazali pernah berhijrah ke Malaysia untuk menimba ilmu agama dan tinggal kira-kira lima tahun sebelum pulang ke kampung halaman dan mencurahkan ilmu kepada generasi baharu.

Malahan, tradisi itu masih lagi berlangsung sehingga sekarang, katanya.

“Abang, abang dari Kuala Lumpur ya? Saya pun baru saja balik kampung ni, cuti semester,” kata Zakarigia Gojali, 22, pelajar Kolej Universiti Insaniah, Kedah.

Beliau berkata, ada empat hingga lima orang dari kampungnya belajar di Malaysia.

“Ada yang belajar pondok, universiti atau kolej, yang kebanyakannya terletak antara Kedah dan Kelantan,” katanya fasih berbahasa Melayu.

Apa yang menarik, walaupun tidak pernah berkomunikasi dalam bahasa Melayu sebelum ini, cara percakapan Zakarigia seperti orang Melayu biasa, tidak kekok.

“Saya belajar bahasa Melayu ni kat sana lah, masa kat kolej, kawan-kawan ramaikan,” katanya yang baru tiga tahun belajar di Malaysia.