Kemudahan canggih teropong langit

DR. MAXIMUS J. Ongkili (tiga dari kiri) ketika merasmikan Observatori Negara Langkawi sambil diperhatikan Fadillah Yusoff (tiga dari kanan), di Langkawi baru-baru ini.

---

Negara kini boleh berbangga kerana berada dalam landasan yang baik menuju kepada penggunaan sains dan teknologi sebagai penggerak ekonomi.

Ini berdasarkan kepada penambahan prasarana dan kemudahan berkaitan sains dan teknologi angkasa yang boleh dimanfaatkan oleh saintis dan penyelidik.

Selepas beberapa siri pencapaian dalam bidang sains angkasa seperti Program Angkasawan Negara (PAN), eksperimen angkasa lepas dan pembinaan kemudahan seperti Pusat Angkasa Negara di Sungai Lang Banting, Selangor, kini sebuah lagi kemudahan berkaitan sedia untuk digunakan.

Jika dahulu, pencerapan angkasa hanya dilakukan di Planetarium Negara dan beberapa kemudahan lain, kini Observatori Negara Langkawi (ONL) siap untuk digunakan.

Pembinaan ONL menjadikan Agensi Angkasa Negara (Angkasa) mempunyai kemudahan ketiganya selain Pusat Angkasa Negara (Sungai Lang, Banting) dan juga Planetarium Negara di Kuala Lumpur.

Ini menambah kepada kemudahan untuk saintis dan juga penggiat aktiviti astronomi menggunakan ONL sebagai pusat penyelidikan sains angkasa khususnya dalam bidang astronomi dan fizik suria.

Ia bukan semata-mata menambah kemudahan sedia ada tetapi juga teknologinya dipertingkatkan dengan penggunaan teleskop robotik.

Teleskop robotik itu yang merupakan pertama di negara ini membolehkan penggunanya mengawal secara kawalan jauh melalui talian Internet dan membolehkan penyelidikan astronomi dijalankan oleh pakar-pakar tempatan, serantau dan antarabangsa.

Kedudukannya di kawasan hutan simpan pada ketinggian 250 meter (m ) dari aras laut merupakan kriteria yang memudahkan pencerapan langit dilakukan tanpa pencemaran cahaya yang merupakan musuh utama untuk aktiviti pencerapan langit.

ONL dirasmikan oleh Menteri Sains, Teknologi dan Inovasi (MOSTI) , Datuk Dr Maximus J Ongkili pada awal tahun ini. Kedudukannya di pulau legenda itu cukup sesuai dengan berbumbungkan langit dan terbuka kepada jutaan bintang berkerlipan.

Menurut Ongkili, pembinaan ONL merupakan pelengkap kepada infrastruktur angkasa negara dan sebagai usaha kerajaan menyediakan infrastruktur asas untuk membolehkan penyelidik menjalankan kajian dengan lebih sistematik dan bersepadu.

"Ia memberi peluang kepada saintis tempatan untuk berkreativiti dengan peralatan dan seterusnya meneroka misteri serta membuat penemuan saintifik baru di langit Khatulistiwa ini," ujarnya.

Turut hadir ialah Timbalannya, Datuk Fadillah Yusof ; Ketua Setiausaha MOSTI, Datuk Madinah Mohamed dan Ketua Pengarah Angkasa, Dr. Mustafa Din Subari.

Negara maju seperti Amerika Syarikat (AS), Eropah, Jepun dan Austalia memang telah lama memiliki teleskop berkuasa besar, namun semuanya berada sama ada di hemisfera Utara dan Selatan Bumi.

Ini bermakna, pengkajian langit di hemisfera utara dan selatan memang telah banyak dilakukan.

Namun di khatulistiwa, ia sangat minimum. Jadi, disinilah keunikan ONL yang terletak di khatulistiwa dan mampu menjadi jambatan untuk menghubungkan langit utara dan selatan.

Oleh itu, ONL dianggap mempunyai keunikannya sendiri kerana ia berada di Khatulistiwa, sekali gus berperanan besar dalam mengisi kekosongan di tengah-tengah hemisfera.

ONL juga dilengkapi dengan teleskop robotik pertama di negara ini yang menempatkan dua sistem teleskop utama iaitu sistem teleskop bintang (stellar) dan matahari (solar).

Agak kompleks

Sementara itu Ketua Unit Penyelidikan Sains Angkasa (UPSA), Angkasa yang juga merupakan Koordinator ONL , Mhd. Fairos Asillam menjelaskan, teleskop robotik merujuk kepada sistem teleskop astronomi dan sistem pengesan yang mampu membuat pemerhatian atau pencerapan tanpa campur tangan manusia.

Katanya, dalam disiplin ilmu astronomi, teleskop memenuhi syarat sebagai robot jika mampu membuat pemerhatian tanpa dikendalikan oleh manusia, boleh diberi arahan lebih awal melalui pengaturcaraan komputer, dan mampu memberi maklum balas sendiri.

Sebagai contoh, jika sedang melakukan pencerapan secara robotik, tiba-tiba langit sangat berawan tebal, sistem akan dimatikan dan kubah akan ditutup secara automatik untuk mengelakkan air hujan mengenai teleskop dan kameranya yang sensitif terhadap air.

"Rekaan sistem teleskop robotik agak kompleks kerana ia menggabungkan sejumlah subsistem yang termasuk kawalan teleskop, kubah, kamera CCD, pemfokus, pengesan cuaca serta beberapa kemampuan yang lain.

"Keseluruhan subsistem tersebut dipimpin oleh sebuah sistem kawalan utama yang merupakan satu sistem komponen perisian komputer," ujarnya.

Sempena perasmian ONL itu juga, beliau turut melancarkan Galeria Astronomi-Observatori Malaysia yang mengandungi katalog observatori utama di seluruh negara untuk rujukan masyarakat.

Buku panduan itu dapat memberi panduan dan maklumat kepada sesiapa sahaja berminat untuk meneroka bidang astronomi dan kemudahan prasarana yang ada di seluruh negara.

Kini terdapat 11 observatori milik institusi dan tujuh buah observatori persendirian di seluruh negara.

Buku Discover the Wonderers of the Universe from Langkawi National Observatory -An Eye to Space pula memaparkan imej-mej objek angkasa yang telah dirakam menggunakan teleskop robotik ONL.

Antaranya ialah matahari, bulan planet komet, galaksi dan bintang . Imej akan di memberi pendedahan kepada umum tentang keindahan langit malam dengan menggunakan kepakaran tempatan dan kemudahan di ONL.